Bộ ” Dịch Cảo Thơ” Đặc sắc Của Chế Lan Viên Phần 3

Bộ ” Dịch Cảo Thơ” của Chế Lan Viên được rất nhiều vị độc giả quan tâm và theo dõi. Những bài thơ sống mãi với thời gian. Hôm nay, để tiếp nối Bộ ” Dịch Cảo Thơ” Đặc sắc Của Chế Lan Viên Phần 2 chúng tôi chia sẻ cho các bạn phần 3 nghĩ về thơ và nghĩ ngoài thơ của Chế Lan Viên ngay bây giờ. Đừng bỏ lỡ nhé!

Ai? Tôi!

Mậu Thân 2.000 người xuống đồng bằng

Chỉ một đêm, còn sống có 30

Ai chịu trách nhiệm về cái chết 2.000 người đó?

Tôi! Tôi – người viết những câu thơ cổ võ

Ca tụng người không tiếc mạng mình trong mọi cuộc xung phong

Một trong ba mươi người kia ở mặt trận về sau mười năm

Ngồi bán quán bên đường nuôi đàn con nhỏ

Quán treo huân chương đầy, mọi cỡ

Chả huân chương nào nuôi được người lính cũ!

Ai chịu trách nhiệm vậy?

Lại chính là tôi!

Người lính cần một câu thơ giải đáp về đời

Tôi ú ớ

Người ấy nhắc những câu thơ tôi làm người ấy xung phong

Mà tôi xấu hổ

Tôi chưa có câu thơ nào hôm nay

Giúp người ấy nuôi đàn con nhỏ

Giữa buồn tủi chua cay vẫn có thể cười

Ảo tưởng

Anh dựng những câu thơ cầu vồng ngũ sắc

Ra khỏi đó, người ta rơi tõm vào đống rác

Anh dựng những câu thơ hoa quỳnh, hoa huệ đầm hương

Ra khỏi đó, chạm phải điều thối hoắc

Của những điều chó chết bên đường

Tôi thèm những câu thơ lạnh lẽo của Bắc Băng Dương hay Nam Cực

Rét buốt

Trắng muốt

Rơi ra ngoài mà tiềm ẩn những gì không ai hiểu hết

Tâm hồn hiểu nó phải lên điểm cực

Đứng trước nó như trước tôn giáo thiêng liêng

Ấy

Năm ấy, ngõ ấy, mặt người ấy, hoa đào ấy, gió đông ấy,

thơ Thôi Hộ ấy, và mùa thôi ủng hộ ấy, lòng người

chảy trôi mặc dù câu thơ tồn tại ấy, sự phục hồi của

hoa đào năm ngoái ấy, cái hồn ma của ngõ cũ năm xưa

ấy, sự vắng tanh vắng ngắt của mặt người năm nay,

năm sau, năm nữa ấy, cái hủy diệt của gió đông đến

đông cả máu người ấy, và dù máu người đông lại dưới

mồ, nhưng cái không chết của hoa hoa, người người

trong thơ Thôi Hộ ấy, dù tất cả ta ta mình mình đi về

cõi ấy, bằng con đường ấy, dòng sông và ngọn đèn,

ngọn gió ấy, hỡi ơi, thế mà ta vẫn làm thơ ấy!

Ba lần

Hoan hô! Hoan hô! Hoan hô!

Đả đảo! Đả đảo! Đả đảo!

Kiên quyết! Kiên quyết! Kiên quyết!

Thành công! Thành công! Thành công!…

Tại sao lại phải ba lần?

Chúng ta bỗng dưng thành vẹt!

Nếu một lần thì sao?

Nếu hai lần, tôi muốn dừng, suy nghĩ

Hoặc có thể không hô lên lần nào

Mà tôi ủng hộ đến hồng cầu sau chót của tôi

Thế nhưng hoan hô thì phải là nắm tay và hô đến ba lần

Đả đảo cũng như thế nốt

Ai bày ra trước?

Luật nào?

Thế nhưng hễ hoan hô thì ba lần ta phải hoan hô

Người người làm như vậy

Cứ mỗi ngày như thế

Mà ý các câu thơ mòn dần

Mà ta không thấy lộc cây ra tán lá

Mà ta với hồn thơ thành xa lạ

Dần dần…

Các mùa hoa

Thôi không còn chờ mùa hoa phía trước

Mà ngoái đầu nhẩm lại các mùa hoa phía sau

Đấy là quy luật

Nhận mà không đau

Nhớ từ mùa hoa trong vườn mẹ

Lúc ấy là mai hay đào?

Lại nhớ mùa hoa xoan xứ Huế

Màu ngọc hồng trong chiêm bao…

Thôi cho ta khỏi đếm từng mùa hoa một

Ta có còn nó đâu?

Không phải hoa khuất mà ta khuất

Ta đi vào xứ không màu.

Cảm ơn một mùa ở trên trái đất

Cái hành tinh không vắng lặng giữa thiên hà

Không phải chỉ vì có hơi người ấm áp

Mà vì còn có các mùa hoa.

Dù là một chiếc hoa dại hoa vườn nhỏ nhặt

Ở trong cõi không màu, ta vẫn thấy nó từ xa.

Chơi

Ở đâu chơi chiến tranh, chơi cờ, chơi cờ người, chơi cờ giết người

Chơi những cuộc giết người cắm cờ…

Chơi bi, chơi bi-a, chơi bi kịch, chơi bi quan, bi thảm…

Chơi phong cảnh, chơi non bộ, chơi làm bộ…

Ở đây chơi chữ

Đem chữ ra mà chơi

Chữ trá hình – đang là ta, nó hóa ra mình

Chữ đa nghĩa – ở bên bờ vô nghĩa

Để chơi trò chơi ấy

Nhưng kẻ đã sống thật, đem đời mình thật

Ra mà chơi trong chữ

Đầu chơi, sau thật

Vờ khóc cho thiên hạ khóc

Hóa ra mình là người đau nhất

Chơi cười, để cho thiên hạ cười

Thiên hạ chả thèm cười

Mình bày trò nên cứ phải cười liên thiên, liên tiếp, liên hồi…

Không thể ngừng chơi

Chuyến xe

Chuyến xe sau không còn anh nữa

Xe vẫn chạy nghìn đời chỉ vắng anh thôi

Nguyễn Trãi, Nguyễn Du… từng đi chuyến trước,

Những chuyến xe không có khứ hồi.

Con nhặng xanh

Hằng ngày anh đâu thấy nó

Nhưng suốt đời, chẳng phút giây nào nó chẳng đợi chờ anh

Không, không phải Nàng tình nhân khắc khoải nào đâu

Mà là nó, con nhặng xanh thấy xác chết thì bâu

Anh chỉ vừa tắt thở thôi, thì trên thi thể anh, nó đến

Dù đó là người đẹp như Tây Thi, như Cléopatre…

Dù thiên tài như Einstein, Nguyễn Du…

Đều có con nhặng xanh đâu đó vo ve

Sẽ bay vào cái thây xám ngắt của mình khi mình tắt thở

Cái hôi thối của ta, ta chưa thấy

Nó đã thấy rồi, từ thuở…

Còn cái thơm tho của tuổi tên, danh vọng, của các vòng hoa

Nó lại cóc cần

Con nhặng ấy nói một câu cộc cằn:

“Mày là người, dù là vĩ nhân

Mày là người, mày không là bất tử!”

Do đó, anh phải thấy cho được con nhặng xanh

Khi chưa thấy nó

Và cả một đời anh, anh làm từng câu thơ là chính để tặng cho nàng Nhặng đó

Cái nàng cắt cổ anh và nhân loại

Chính nhờ Nàng mà anh chống với Thối Rữa, Hư Vô

Mà anh tồn tại

Anh viết những câu thơ mà thời gian không gặm nổi

Nhờ Nàng

Cờ đỏ sao vàng

Lịch sử đã chỉ còn là tiếng ù ù trong vỏ ốc, các chiến công lẫn cùng sóng bể

Nỗi đau của cha ông không tan vào cốc rượu thì cũng hóa hư không, cũng hóa mây trời

Ta đến sau, tựa vào thời đại biến trang thơ ta thành sấm sét

Thành lá cờ đỏ chói sắc vàng tươi

Giàn hoả

Thi sĩ, người làm ra lửa như Prométhée là kiểu ban đầu

Kiểu về cuối là kiểu Mo-ri-xơn hay Thích Quảng Đức

Anh ta lấy tất cả những lo âu, suy tư, hạnh phúc, khổ đau một đời làm củi

Có khi nhen nhóm cả một đời mới thiêu được một mồi

Ngồi lên chất liệu đời mình

Rót vào đấy xăng của thời đại

Rồi lấy mình ra làm lửa châm vào

Bài thơ rực cháy

Không còn chữ, còn câu, còn vần, còn âm điệu

Mà là lửa, toàn bài là lửa

Cho đến tro tàn từng chữ cũng thiêng liêng

Lửa đa nghĩa, phóng ra ánh sáng hào quang đi bốn phía

Giếng

Hằng ngày anh khoét sâu vào hang, vào giếng thẳm lòng mình

Xem cái vết thương nội tâm kia là tài sản

Đi đâu, làm cũng lắng nghe tiếng vang từ giếng, từ hang động ấy

Cái nỗi đau riêng anh muốn chẳng lành

Anh ăn lấy sự bất lực của mình làm sức lực

Định làm giàu cho cuộc đời bằng cái vốn hư không…

Gió lật lá sen hồ

Gió thổi lá sen hồ lật lại phía bên kia

Phía ấy gọi anh về

Về dâu chưa biết nữa?

Chỉ biết hồn anh lật lại cùng với gió

Ở trong hồn ai đó ném thia lia.

Phía bên này lá sen là cuộc đời quá cũ

Danh vọng, giấy tờ, bàn tủ…

Hoan hô và chửi rủa…

Thế mà lật lá sen hồ, bỗng chốc phía bên kia.

Bỗng chốc là mùi hương ở bên kia lá,

Là ánh trăng ở trong tiếng gió,

Là thì thầm ánh sao khuya

Trong cỏ…

Gọi anh đi.

À quên, chính là gọi anh về.

Về quê…

Về cái gì như tiền thân mà anh đánh mất

Mà lá sen hồ từng che khuất.

Rồi lá sen hồ lật lại

Cho hồn anh lắng nghe.

Nghe… Nghe…

Trong khoảnh khắc phút giây nghe hết

Sống chết, sống chết…

Hai từ ấy như thoi reo, lụa dệt

Không có phía bên này

Không có phía bên kia.

Phía bên này lá sen là cuộc đời rất tuyệt

Mà bên kia lá sen cũng là cuộc đời

Hồn anh ném thia lia.

Giọng trầm

Giọng cao bao nhiêu năm, giờ anh hát giọng trầm,

Tiếng hát lẫn với im lìm của đất

Vườn lặng yên mà thơm mùi mít mật

Còn hơn anh rồ giọng hát vang ngân.

Giờ báo tử

Tất cả bình minh đều hứa hẹn, trừ bình minh ấy,

Cái bình minh phản thùng, cái bình minh phản chủ, ác ôn!

Mà thôi, đừng vội lên án hạt sương và tiếng gà kết liễu ánh sáng đó

Có khi giã từ giữa khi đúng ngọ, lúc hôn hoàng.

Hơn thế, anh đã vĩnh biệt từ lúc ngòi bút, trang thơ anh bất lực

Từ lúc nhựa hồn anh khô kiệt, thấy hoa mai mà không biết đấy xuân về.

Hạt gạo

Người tù tử hình kia, tình cờ trong túi còn hạt gạo

Biến thành con voi dâng cho vua

Vua tha cho người có tội mà đa tài ấy

Ồ, anh không biết biến đời anh thành tác phẩm dành cho đời

Nên đời chẳng biết lấy cớ gì để tha cho anh cả

Họ

Rồi một trăm năm sau, họ diễn kịch về thời ta

Về giá lương tiền, về đổi mới tư duy

Về chúng ta yêu, chúng ta đánh giặc…

Vở kịch có thể bi, có thể hài, ai biết?

Có thể tình ca, có thể hùng ca

Những nỗi ta đau, họ có thể đau hơn, có thể cười chế nhạo

Những lý tưởng của chúng mình bây giờ, họ có tin không? hay họ sẽ cười xòa?

Ôi! ta phải sống cả cho mình, cả cho cha ông, cả cho họ nữa!

Họ là chúng ta hay không phải chúng ta?

Thế sao anh đòi viết câu thơ cho họ nhỉ?

Thả một con thuyền giữa muôn trùng mà không lường được phong ba!

Cuộc đời thật của ta bây giờ, với họ là giả

Họ mặc lại các áo quần ta không giống lắm

Yêu, đau khổ, nói ngôn ngữ như ta không giống lắm

Họ đem nhưng nỗi gì của họ bảo là ta

Hồi ký bên trang viết

Tôi tiếp cận trang giấy ngày mười sáu tuổi

Bây giờ sáu ba

Cái trang mơ ước một đời chưa với tới

Dần xa

Tôi như người xâu sợi chỉ vào cây kim ngay trước mặt

Chỉ sắp lọt rồi. Kim bỗng lùi xa

Tôi bước lên một bước. Kim lùi thêm một bước

Ấy thế mà hết một cuộc đời văn học

Tính tháng ngày, nửa thế kỷ trôi qua…

***

Phải đâu tôi quá nhác lười

Khi gà te te đầu thôn, gà te te cuối xóm

Tôi đã dậy, cày vào trang giấy trắng

Ngọn đèn thơ đối chọi ánh sao Mai

Khi trong tổ mẹ con chim còn ngái ngủ

Sông bên ngoài còn chậm chạp dòng trôi

Lá còn giọt sương đêm trong mắt nhỏ

Con ong thơ đã bay đi kiếm mật phía chân trời…

Biết bao đêm, trang giấy ngủ rồi, tôi thức gắng

Con vạc ăn khuya, con mối chết bên đèn

Mùi hoa bưởi lừng lên giữa trời vắng lặng…

Những gì chưa kịp nghĩ ban ngày, tôi đợi giữa lòng đêm

Tôi tỉnh dậy! Chói lòa Trang giấy trắng

Như con đường hun hút về Vô Tận

Để bơ vơ ngòi bút của tôi qua

Nhìn trang giấy biết mình hữu hạn

Ngủ đi thôi! Kìa lại sắp tiếng gà!

Nhớ buổi đầu trang giấy gọi kêu tôi

Cái quãng trống, quãng trắng, quãng vô hình cần chiếm lĩnh

Cái đỉnh tư tưởng, ngôn từ lên cao sẽ với được trời

Tôi ngỡ dễ! Lao ào vào trận đánh

Mẹ đói cần cơm ăn, tôi cho mẹ Trang Thơ và nhúm cỏ hái trên Trời

Ôi, tuổi trẻ thơ ngây và khờ dại

Một chút biếc ở đầu cây, tôi ngỡ đấy là tài

Sức lực bé mà ham nói điều vĩ đại!

Kịch (2)

Như nhà đóng kịch, đóng trăm vai bây giờ chán kịch

Về cuối đời chơi con rối ngu ngơ

Không tin vào cái thông minh của mình mà tin vào con rối dại khờ

Nó gật đầu ư, hồn mình gật theo

Nó chớp mắt, lòng ta chớp với

Như nhân loại đã nghìn vạn năm nhân loại

Bây giờ muốn đóng đứa trẻ thơ một tuổi

Xưa tôi làm thơ, giờ thử để Thơ làm

Lừa

Không có con lừa, Đông Kisốt không thành kỵ sĩ

Chả lẽ vác thanh gươm cứu đời mà lết bộ quanh năm?

Ôi, làm gì có hiệp sĩ, có nhà thơ thuần túy

Phải cỡi lừa! Phải được chở bằng trăm điều thế tục lăng nhăng

Mèo chuột

Đổi một câu thơ sư tử lấy một bầy mèo

Đổi một câu thơ vồ sao, vồ các giải Ngân hà lấy nghìn câu bắt chuột

Chả là sư tử ở đây, ngoài phố, trong nhà không ai gặp

Sao chả dùng được việc gì, còn chuột thì là thời cuộc

Người nữ tử tù đan áo

Đợi bản án tử hình. Chị đem áo ra đan

Áo đan xong. Bản án chửa thi hành

Chị lại tháo áo ra đan lại

Nào biết đêm nay lệnh bắn bất thình lình!

Tác phẩm viết giữa ngày xử án và ngày hoãn án

Anh phải viết sao cho khi ra đi thì chiếc áo đã thành

Nợ

Nhà thơ, anh dành dụm từng xu nhỏ, đồng kẽm, đồng chì…

Mà phải trả các món nợ, bán đời đi để trả

Vét cả tâm hồn, dốc cả hai túi áo ra không đủ

Không phải anh nợ, mà nhân lọai nợ, người đọc nợ

Anh trả cho anh là trả giúp họ rồi.

Nợ xương máu, áo cơm, một ngụm nước khát lòng,

Một hạt muối đêm công đồn, cái hôn khi ra trận,

Cho đến nợ một ngọn gió heo may rải đồng,

Một mặt nước bờ ao Thái Bình cũng nợ,

Một mùi hương của xứ không hương…

Trả, anh là anh.

Không trả, anh có tội với mười phương, tám hướng.

Anh moi bộ óc không phải bằng vàng ra để trả.

Thế mà có nhiều nhà thơ đã không trả còn vay, còn ăn quỵt,

Họ có mười mà tên tuổi đến mười mươi.

Pútskin

Anh muốn làm Pútskin

Thì đừng đi đấu kiếm vô duyên

Ở xó chợ đầu đường

Đâm chết anh đâu phải những tài năng trí tuệ phi thường

Mà là đồ chó chết

Thế mới là chó chứ!

Quan niệm thơ

Làm thơ xưa như ông từ trịnh trọng vào đền

Như chú rể lần đầu tiên sang nhà bố vợ

Như thần tử quì trước ngôi mặt Chúa

Như là người mọc cánh thành tiên…

Làm thơ ngày nay như người diễn xiếc

Như chú hề lùn yêu cô nàng mắt biếc

Có cái gì quỉ quái ngây ngô

Primitif như tranh của Rousseau

Rất đỗi dại khờ

Tỉnh bơ

***

Làm thơ chứ không để thơ làm

Càng không để rượu làm, chữ làm, vần làm

Cuồng tín

Thơ là chưa bay mà đã đến

Là đang yêu bỗng giã từ

Là ba chữ thôi mà là bể, là giếng, là kho vàng hiển hiện

Là hoa sen cười nửa miệng mà Chân Như

Thơ thế kỷ 21

Thơ không thể cù lần

Các chữ hóa thần

Các chữ thành thiêng

Mà thơ cần cà chớn

Đấy là một cách đa nghi thơ

Ưng bay trên đầu người, trong khí quyển

Ta lôi thơ xuống bùn, chạm vào đất đen

Nói chuyện thường ngày, vặt vãnh quàng xiên

Lột trần áo bào và mũ triều thiên

Thơ cầm bị gậy đi ăn xin ở bên đường nhân loại trẩy…

Thơ thế kỷ 21 mà!

Làm sao có thể hồn nhiên

Sau hai ngàn năm tìm tòi phá phách

Râu dưới cằm và lông trong nách

Tóc trên đầu hay bóng người trên vách…

Thơ cũng nói hết rồi!

Hàng ngàn năm nghiêm trọng đủ rồi!

Giờ thơ thử chơi:

Chơi! Nghịch. Đùa. Thế tục.

Thượng đế có tên: Cậu Huế

Thời thượng

Chả còn ai yêu vầng trăng và hương lúa ngoài đồng

Yêu bà Tiên hay đám mây trên lầu Hoàng Hạc

Giờ là thế giới của xe cúp, ti-vi, phim màu ngũ sắc

Của quyền lực, tuổi tên, đốp chát

Vị trí nhà thơ như rác đổ thùng!

Chả ai nhớ bà mẹ cắm chông bạc tóc

Nhớ một cô gái chèo đò vượt lửa qua sông

Tiếng ru

Lớn lên, anh hát khác tiếng ru hời đưa anh trên võng

Phải đâu anh quên mùi sữa mẹ đã nuôi thơ

Nhưng từ quỹ đạo của nàng tiên, anh phải vào cuộc đời quỷ ma thiên la địa võng

Và tiếng hét ở chiến hào lúc ấy lại là thơ

Tiếng vang

Nửa thế kỷ rồi, tóc sắp bạc rồi

Tôi còn nghe tiếng vang trong nhà Văn miếu

Cậu bé lên tám là tôi hú một tiếng dài

Và các vách tường từ dĩ vãng lạnh tanh

Vang vang đáp lại

Làm tôi ù té chạy

Nghe hồn ma Văn miếu đuổi theo…

Tôi vào đời lại cất tiếng vang

Lên trên các trang giấy của mình

Các đài phát thanh,

Các bục giảng

Các bài phê bình

VAng vang đáp lại

Nhưng cái dại là tôi không ù té chạy

Mà lại đuổi theo

Đuổi theo cái dư vang lừa phỉnh đó

Cho đến bây giờ đến trước mồ

Há sâu chờ đợi

Muốn một chút lặng yên

Cũng chả được nào

Trong đáy mồ vẫn có tiếng vang vang

Người ta lót sẵn đáy rồi.

Tôi viết cho người…

Tôi viết cho một người nào trong thế kỷ mai sau

Nhặt thơ tôi lên từ trong bờ bụi

Phủi hết bao tầng mọt mối

Bỗng gặp tôi lòe chói ở đôi câu

Ngươi kia phủi bụi thêm, đọc lại từ đầu

Bỗng chốc thương người xưa, rưng giọt lệ

Tôi đã hóa bọ dòi, giun dế…

Hóa vô danh, vô ảnh, vô hình

Nghe tình thương bỗng lại sinh thành

Trong khoảnh khắc – lại là tôi – khoảnh khắc

Nhớ lại câu thơ mình của mình quên tắp

Nhớ lại cuộc đời đã ở trần gian

Một cuộc đời thôi mà biết mấy đa đoan

Liền sợ hãi, lại biến mình ra hạt bụi

Và lần này là không còn gì cứu nổi

Tan thành hư không. Và mong nó cùng quên mình

Xe tang qua nhà

Xe tang qua 24 Cột Cờ

Xuân Diệu không vào nhà mình được nữa!

Nhà anh từ nay là nấm mộ

Anh chỉ dừng đây chốc lát rồi qua

Con đường về nghĩa trang dài thăm thẳm

Tưởng đi nghìn năm không cùng

Thế mà chốc lát ta đã trước nấm mồ đào sẵn

Để chôn một thiên tài, thế là sâu hay nông?

Trước tôi và Thông là người yêu cũ của anh: Bạch Diệp

Họ chia tay nhau lâu rồi

Chỉ hôm nay khi anh chết

Họ mới thành lứa đôi

Diệu đi trước, rồi chúng mình đi tiếp

Ai đâu mà ở lại trên đời?

Bỏ một nắm đất xuống mồ anh: Vĩnh biệt!

Diệu nằm ở trong thơ chớ đâu ở di hài!

Trên đây chúng tôi đã chia sẻ đến các bạn những bài thơ đặc sắc và vô cùng ý nghĩa của nhà thơ Chế lan viên. Mời các bạn hãy đón xem Bộ ” Dịch Cảo Thơ” Đặc sắc Của Chế Lan Viên Phần 4 nhé!. Hãy đồng hành cùng chúng tôi để theo dõi được những bài viết hấp dẫn nhất. Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết của chúng tôi!

Theo Thuvientho.com