BST Kho Tàng Thơ Đặc Sắc Của Cao Bá Quát Phần 2

Cao Bá Quát là một trong những nhà thơ nổi tiếng, đóng góp không ít những tập thơ hay, những vần thơ với nhiều lĩnh vực khác nhau cho kho tàng văn học Việt Nam. Lời thơ giản dị nhưng đầy hàm ý, nhắn nhủ đối với thế hệ mai sau, cố gắng xây dựng tổ quốc, bảo vệ dân tộc.

Tiếp nối BST Kho Tàng Thơ Đặc Sắc Của Cao Bá Quát Phần 1, Mời các bạn tham khảo và nghiền ngẫm một số bài thơ của Cao Bá Quát (Phần 2) dưới đây để hiểu hơn về ông và phong cách thơ của ông nhé!

Di ngụ Diên Phúc tự 移寓延福寺 • Dời đến trọ chùa Diên Phúc

Di ngụ Diên Phúc tự

Cửu khách tri giai xứ,

U cư tá phạm đài.

Tùng âm xâm hộ thuý,

Liên kháp mãn trì khai.

Ngâm hứng bồ biên toạ,

Miên tàn thạch khánh thôi.

Toàn my nhân mạc nhạ,

Đoan bất thuyết Như Lai.

Chùa Diên Phúc ở thôn Gia lâm, xã Lệ Chi, huyện Gia Lâm, ngoại thành Hà Nội. Chùa được xếp hạng di tích lịch sử, nghệ thuật ngày 28/4/1994.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Di Xuân dĩ bồn liên vị thu phong sở tồi hữu thi kiến ký nhân thứ kỳ vận ca dĩ hoạ chi 怡春以盆蓮為秋風所摧有詩見寄因次其韻歌以和之 • Di Xuân có chậu sen bị gió thu làm xơ xác, có thơ gửi tới, nhân đó làm thơ hoạ vần

Di Xuân dĩ bồn liên vị thu phong sở tồi hữu thi kiến ký nhân thứ kỳ vận ca dĩ hoạ chi

Vi hoa đương tác liên,

Hương thanh cán trực tư dung tiên.

Hoàng nê ngũ đẩu thuỷ nhất xích,

Biệt hữu phong trí như động thiên.

Công thành ý toại diểu nhiên khứ,

Bất dữ phàm huỷ tương phan liên.

Thả chước bạch ngọc trản,

Thí ngâm “Thu thuỷ” thiên.

Phong lưu tiêu sái hứa thuỳ khả?

Ngã thị Phù Dung thành chi tản tiên.

Nhân gian vạn sự liêu nhĩ nhĩ,

Hoan hoa miết nhãn chân khinh yên.

Nghiêm phong thê lộ bản sinh ý,

Bất tác quá đương ngô thiên tuyền.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Di Xuân văn dư vi Phạm thị chi du ký tặng tam tuyệt, thứ vận thù chi kỳ 1 怡春聞予為范氏之遊寄贈三絕次韻酬之其一 • Di Xuân nghe ta đến chơi nhà họ Phạm gửi tặng ba bài tuyệt cú, ta hoạ đáp lại kỳ 1

Di Xuân văn dư vi Phạm thị chi du ký tặng tam tuyệt, thứ vận thù chi kỳ 1

Tráng niên hiệp tác nhàn du vị,

Thanh thế kham tu lạn tuý phầu.

Yên ái lưu nhân xuân dục mộ,

Nguyệt minh thân tại Phạm gia lâu.

Dịch nghĩa

Thuở trẻ chưa làm chung cuộc nhàn du,

Đời thanh bình có thể say khướt hay không?

Mây râm mát giữ người, xuân muốn chiều tối,

Trăng sáng thân ở lầu nhà Phạm.

Di Xuân văn dư vi Phạm thị chi du ký tặng tam tuyệt, thứ vận thù chi kỳ 2 怡春聞予為范氏之遊寄贈三絕次韻酬之其二 • Di Xuân nghe ta đến chơi nhà họ Phạm gửi tặng ba bài tuyệt cú, ta hoạ đáp lại kỳ 2

Di Xuân văn dư vi Phạm thị chi du ký tặng tam tuyệt, thứ vận thù chi kỳ 2

Khan hoa khan liễu phục khan mai,

Tổng bất phân minh dã khước giai.

Thì dữ khê sơn hàm biến thái,

Vi mang cổn tác hoạ đồ lai.

Dịch nghĩa

Xem hoa, xem liễu, lại xem mai,

Tất cả không rõ là thứ nào đẹp.

Cùng với núi khe từng lúc mà biến vẻ,

Mơ hồ linh động thành tranh vẽ.

Di Xuân văn dư vi Phạm thị chi du ký tặng tam tuyệt, thứ vận thù chi kỳ 3 怡春聞予為范氏之遊寄贈三絕次韻酬之其三 • Di Xuân nghe ta đến chơi nhà họ Phạm gửi tặng ba bài tuyệt cú, ta hoạ đáp lại kỳ 3

Di Xuân văn dư vi Phạm thị chi du ký tặng tam tuyệt, thứ vận thù chi kỳ 3

Quá phong bộ lý sinh y lãnh,

Đảo nguyệt khai tôn chiếu ảnh cô.

Thử dạ thử tình chân tạc mộng,

Bất tri quân tại mộng trung du.

Dịch nghĩa

Đi bộ trong gió làm áo sinh lạnh,

Bày cuộc rượu sấp ánh trăng rọi bóng lẻ loi.

Đêm này tình này thật như mộng đêm qua,

Không biết rằng ông còn đi chơi trong mộng.

Du Đằng giang dữ hữu nhân đăng Kim Chung tự, tuý hậu lưu đề 遊藤江與友人登金鐘寺醉後留題 • Chơi sông Đằng cùng bạn lên chùa Kim Chung, sau khi say đề thơ

Du Đằng giang dữ hữu nhân đăng Kim Chung tự, tuý hậu lưu đề

Trượng phu tam thập bất thành danh,

Đạp biến thiên nhai khí vị bình.

Đoản phát thượng tu liên ngã tại,

Mê dương hà sự nệ ngô hành?

Hữu nô giải ái Tiêu tài tử,

Vô tửu thuỳ kiêu Nguyễn bộ binh?

Ngâm bãi thất ca cánh hồi thủ,

Mang mang thân thế độc hu hành.

Dịch nghĩa

Trượng phu ba mươi tuổi, chẳng nên danh gì

Dạo khắp ven trời, khí bất bình chưa dịu

Mái tóc cằn vẫn thương ta còn sống

Cỏ mê dương, cớ sao vướng bước ta đi?

Có đầy tớ, là người biết yêu tài tử họ Tiêu

Không có rượu, ai tưới cho bộ binh họ Nguyễn?

Ngâm xong bảy bài ca ngoảnh đầu nhìn lại

Thân thế mờ mịt, chỉ đáng trừng mắt trông đời

Lời tựa:

Thiên sở dữ dã hữu hạn, lãm phận tảo dĩ tức cơ,

Ngô chi sinh dã vô nhai, duyệt thế thâm nhi ngụ thán.

U nhân khâu hác,

Xử sĩ viên lâm.

Dữ ngã tương di,

Tương tử vô nộ.

Hành hành thả chỉ, lộ tận bạch điền thanh trúc chi gian,

Hắc hắc hà ngôn, nhân tại lạc chiếu cô vân chi ngoại.

Bạn ngã giả thuỳ? Hữu đồng nhất tử,

Dữ dư hà sự? Duy tửu nhất hồ.

Tống công chi thanh hác đan nhai, trinh phi tuyệt tục,

Hứa tử chi thanh phong lãng nguyệt, đạt dĩ khoáng hoài.

Liêu đắc thú dĩ vong ngôn,

Khởi minh tâm nhi trường vãng?

Ư dĩ tốt tuế, ninh vấn giang hồ lưu ngụ chi tung,

Thuỳ kỳ tương tri, thỉnh tục Giang Hán tư quy chi vận.

天所與也有限，覽分早以息機，

吾之生也無涯，閱世深而寤歎。

幽人邱壑，

處士園林。

與我相遺，

將子無怒。

行行且止，路盡白田青竹之間，

嘿嘿何言，人在落照孤雲之外。

伴我者誰？有童一子，

與予何事？惟酒一壺。

宋公之青壑丹崖，貞非絕俗，

許子之清風朗月，達以曠懷。

聊得趣以忘言，

豈冥心而長往？

於以卒歲，寧問江湖流寓之蹤，

誰其相知，請續江漢思歸之韻。

(Trời cho ta có hạn, biết phận sớm để nghỉ ngơi

Đời ta sống không bờ, trải đời lâu mà than thở

Vườn rừng của người xử sĩ

Hang núi của bậc u nhn

Ta trói thờ ơ

Người cũng đừng giận

Đi đi rồi nghỉ, đường đã hết ở nơi đồng vắng tre xanh

Lẳng lặng nói gì, người đã đứng ở ngoài nắng chiều mây tản

Lấy ai làm bạn?

Có chú tiểu đồng

Cùng ta mua vui

Chỉ một bầu rượu

Kìa Tống công với non xanh núi đỏ, ngay thẳng mà chẳng xa đờ

Nọ Hứa tử với gió mát trăng trong, phóng đạt mong chờ hỏi dạ

Chỉ cốt được thú vui quên lời nói

Có đâu lòng mờ mịt mà bước lan tràn

Chơi cho trọn năm, không cần hỏi dấu tích giang hồ qua lại

Ai người biết đến, xin vịnh tiếp vần thơ Giang Hán mong về)

Người ta thường gọi chỗ sông Hồng chảy qua Hưng Yên là Đằng giang vì thuộc xã Xích Đằng và Đằng Châu. Theo nghĩa bóng, người ta cũng dùng chữ Đằng giang để chỉ tỉnh Hưng Yên. Chùa Kim Chung tục gọi là chùa Chuông ở xã Xích Đằng.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Du Hội An phùng Vị thành ca giả 遊會安逢渭城歌者 • Chơi phố Hội An, gặp người đào hát thành Vị

Du Hội An phùng Vị thành ca giả

Cộng thán tương phùng vãn,

Tương phùng thị khách trung.

Quản huyền kim dạ nguyệt,

Hương quốc kỷ thu phong.

Lệ tận tôn nhưng lục,

Tâm hôi chúc tự hồng,

Cựu du phương lạc lạc,

Nhất khúc mạc từ chung!

Thành Vị tức Nam Định vì có sông Vị Hoàng chảy qua.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Du mỗ cố trạch dạ thính đàn tranh 遊某故宅夜聽彈箏 • Chơi ở một nhà quen cũ, đêm nghe gảy đàn tranh

Du mỗ cố trạch dạ thính đàn tranh

Tố thủ điều tranh kịch khái khang,

Nhập xoang đáo để Tiểu Tần vương.

Bát niên thoại biệt bồi hồi cửu,

Nhất dạ thương xuân yểm ức trường.

Liên tử hữu tâm tri độc khổ,

Dương hoa vô lực vị thuỳ mang?

Thí chiêu bách hộc Tô giang thuỷ,

Biến dữ nhân gian tẩy tục trường.

Dịch nghĩa

Tay ngọc dạo nắn cây đàn tranh, nghe rất sảng khoái

Phả vào xoang điệu, rõ ràng như khúc Tiểu Tần vương

Xa nhau trong tám năm trường, còn bâng khuâng mãi

Một tối thương xuân càng ấm ức hoài

Hạt sen ôm tấm lòng đắng ngắt, chỉ một mình mình biết

Hoa dương liễu yếu ớt, vì ai mà cứ tất tả bay

Muốn thử khơi cả trăm hộc nước dòng sông Tô lại

Để rửa cho người đời sạch hết bụng dạ dơ dáy

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Du Nam Tào sơn tự, lâu thượng ký vọng đề bích trình Thúc Minh kỳ 1 遊南曹山寺，樓上寄望題壁呈叔明其一 • Chơi chùa núi Nam Tào, trên lầu trông xa đề vách trình ông Thúc Minh kỳ 1

Du Nam Tào sơn tự, lâu thượng ký vọng đề bích trình Thúc Minh kỳ 1

Trấp niên phong cảnh khước trùng qua,

Như thử giang sơn nại ngã hà!

Thế ngoại du tri kim nhật hảo,

Toạ trung khách tự cố nhân đa.

Kiếp giang xuân nhập danh vương miếu,

Phượng lĩnh yên tàng cựu ẩn gia.

Mạc hướng Cổ Phao thành hạ vọng!

Anh hùng vãng sự uỷ thương ba.

Nam Tào là một ngọn núi ở Vạn Kiếp, tỉnh Hải Dương, gần đền thờ Trần Hưng Đạo.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Du Nam Tào sơn tự, lâu thượng ký vọng đề bích trình Thúc Minh kỳ 2 遊南曹山寺，樓上寄望題壁呈叔明其二 • Chơi chùa núi Nam Tào, trên lầu trông xa đề vách trình ông Thúc Minh kỳ 2

Du Nam Tào sơn tự, lâu thượng ký vọng đề bích trình Thúc Minh kỳ 2

Phỏng đạo danh sơn nguyện vị thù,

Vạn An kiều ngoại thử yêm lưu.

Thí huề trọc tửu tầm u kính,

Cánh hướng thanh giang lộng biển chu.

Cửu khúc khê tuỳ phong thế chuyển,

Bách niên nhân trục mộ triều lưu.

Nam Tào bạ lĩnh ưng tu vấn,

Mộng đáo chư thiên tối thượng đầu.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Du Phù Đổng thiên vương miếu hữu cảm nhi đề 遊扶董天王廟有感而題 • Làm khi đến thăm miếu thờ Phù Đổng thiên vương

Du Phù Đổng thiên vương miếu hữu cảm nhi đề

Tam tải tiềm long thế vị tri,

Nhất triêu phấn khởi đại sự vi.

Kim tiên phá lỗ thiên thanh chấn,

Thiết mã đằng không cổ kim kỳ.

Việt điện kiền khôn lưu vĩ tích,

Ân giao thảo mộc thức dư uy.

Chi kim từ vũ tùng phong động,

Do tưởng đương niên đắc thắng quy.

Dịch nghĩa

Rồng náu ba năm, đời chưa ai biết

Một sớm vùng dậy làm nên sự việc phi thường

Roi vàng phá giặc thay tiếng trời thét vang

Ngựa sắt bay lên không, để lại dất vết cũ kỳ lạ

Trời đất cõi Việt còn mãi công lao lớn

Cây cỏ đất Ân cũng khiếp uy phong vang dội

Đến nay, ở nơi đền miếu, mỗi khi có gió thông reo

Còn tưởng như năm nào thắng trận trở về

Nguồn: Thơ chữ Hán Cao Bá Quát, NXB Văn học, 1970

Du Quan thị viên cư khán cúc 遊關氏園居看菊 • Đến chơi vườn nhà họ Quan xem cúc

Du Quan thị viên cư khán cúc

Kim phong sắt súc khởi vi lương,

Tùng quế u lan các tự hương.

Sơ đạm sổ chi xuất danh cúc,

Phận tương nhất bức tả thu quang.

Ly biên kỹ giả tầm Đào lệnh,

Trì bạn thượng thư vấn Cát cương.

Trường dục dữ quân kết hoa xã,

Bốc cư tiên dĩ tuý vi hương.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 1 遊西湖八絕其一 • Chơi Hồ Tây kỳ 1

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 1

Sảng chử phồn châm mạc yếm xuân,

Nhất khâu nhất hác vị toàn bần.

Địa lưu tuế nguyệt vô sầu cảnh,

Thiên tá giang hồ độc hạnh nhân.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 2 遊西湖八絕其二 • Chơi Hồ Tây kỳ 2

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 2

Điên đảo xuân tâm bất tự trì,

Tây Hồ chân cá tự Tây Thi.

Doanh doanh thuý đại ba bình hậu,

Khúc khúc quần yêu thảo lục thì.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 3 遊西湖八絕其三 • Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 3

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 3

Thành bắc môn đầu yên hoả đông,

Lâu đài nhất bán xạ cao không.

Thiên nhiên nhai tác Nga My thuỷ,

Tính nhập Nùng sơn vãn chiếu trung.

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 4 遊西湖八絕其四 • Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 4

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 4

Khuyến nhĩ trừng ba tửu nhất chi,

Thiếu niên dư tối giải nhân di.

Khiên lai tây bạn sơn vưu hảo,

Sản khước đông biên quách cánh nghi.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 5 遊西湖八絕其五 • Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 5

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 5

Ngũ phiếm phiếm khinh chu khứ vị hoàn,

Cô vân trú xứ thị cô sơn.

Cao lang chi tự mai hoa sấu,

Xuân tứ hồn như bệnh hạc nhàn.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 6 遊西湖八絕其六 • Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 6

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 6

Phất tụ đê khan tiếu bất ngôn,

Phong tình vị tận ám tiêu hồn.

Phách khai sổ bức tân đề tự,

Đạm hoá tam niên cựu tửu ngân.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 7 遊西湖八絕其七 • Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 7

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 7

Dục bả không can phiếm bích lưu,

Vong tình tạm tá khiển xuân sầu.

Ngư nhi vị tín phi ngư phủ,

Chúng chúng như dân khiếp thụ câu.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 8 遊西湖八絕其八 • Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 8

Du Tây Hồ bát tuyệt kỳ 8

Tung Lạc phong lưu vãng sự dư,

Cô bồng yên thuỷ lại tình sơ.

Tha niên nhất lạp tầm tăng khứ,

Thuỳ thức Hương Sơn lão thượng thư?

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Du Tiên Lữ động văn nhân đàm Thái Nguyên sơn thuỷ chi thắng, tuý hậu thành ngâm 遊仙侶洞聞人談太原山水之勝醉後成吟 • Chơi động Tiên Lữ nghe nói về cảnh non nước Thái Nguyên, say rồi làm

Du Tiên Lữ động văn nhân đàm Thái Nguyên sơn thuỷ chi thắng, tuý hậu thành ngâm

Thiên công diệc hà sự?

Vị trí Thái Nguyên san.

Chỉ thử nhất quyền tiểu,

Thần tạc quỷ phục ngoan.

Hàm nha hiện cổ động,

Cật khúc tàng phong loan.

Cô kinh nhập nguy đặng,

Lộ nhược thông thiên đàn.

Thọ đằng dữ quái thạch,

Ngạo ngột thế tuyệt phan.

Duy hữu chúng viên điểu,

Khiếu hô tương vãng hoàn.

Bất tri cổ hà nhân,

Tư yên tịch thiền quan.

Chí kim nham cốc trung,

Kim bích nhất cải quan.

Thử bang tích chướng dịch,

Huống nãi phong vũ khan.

Danh sơn nan biến du,

Cử tửu ý dĩ lan.

Hoắc Sơn, Tam Hải vân mạn mạn,

Ngã dục tòng chi hành lộ nan.

Thuỳ năng vị ngã trừu thử nhất ngung động,

Thố chi Tây Hồ chi thượng, Châu Long, Phượng Chuỷ chi gian?

Tiên Lữ là động trong dãy núi ở tỉnh Thái Nguyên. Sách “Đại Nam nhất thống chí” chép ở xã Hoà Trung, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên, có một cái động trong có cột đá, phía trước sau động đều có cửa thông nhau, hai bên có một hang lên trời, một hang xuống đất, trong động có chùa thờ Phật, chính là động này.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Du vân 遊雲 • Đám mây trôi

Du vân

Du vân vị hữu quy,

Đán mộ bất đắc nhàn.

Phong tòng hà phương lai?

Xuy nhập tằng phong gian.

Tứ hải dĩ vọng vũ,

Ngũ lôi trường bế san.

Cử thủ thị thiên biểu,

Nguyện ngôn túng cao phan.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Dục Bàn Thạch kính 慾盤石徑 • Tắm ở khe Bàn Thạch

Triêu đăng Hoành Sơn lập,

Mộ há Bàn kính dục.

Huề thủ lưỡng phiến thạch,

Giang sơn bất doanh cúc.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Dữ gia nhân tác biệt thị dạ dư bệnh chuyển phát 與家人作別是夜余病轉發 • Từ biệt người nhà, ngay đêm ấy lại phát bệnh

Vong tình tự tiếu ngã hà năng,

Ai lạc niên lai tiệm bất thăng.

Nại biệt hữu giam tàng cựu kính,

Công sầu vô ảnh bạn cô đăng.

Chẩm biên hương mộng tam canh viễn,

Cân lý sương mao nhất dạ tăng.

Thuỳ niệm xuân hàn trung lộ khách,

Ngưu y lang tạ lệ thành băng.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Dữ Hoàng Liên Phương ngữ cập hải ngoại sự, triếp hữu sở cảm, tẩu bút dư chi 與黃聯芳語及海外事，輒有所感，走筆予之 • Cùng Hoàng Liên Phương nói về việc ở hải ngoại, có điều cảm xúc, viết nhanh đưa bạn

Tiêu tiêu liên mạc nhất tham quân,

Ngâm đáo tu ngu bất nhẫn văn.

Vạn lý yên ba do tác khách,

Tam xuân phong nguyệt thặng phùng quân.

Phiếm tra mạn tự đàm Trương sứ,

Quyết nhãn bằng thuỳ điếu Ngũ Viên.

Ngã thị Trung Nguyên cựu nhân vật,

Tây phong hồi thủ lệ phân phân.

Hoàng Liên Phương là một thương nhân Hoa kiều có kho hàng ở Riau, Singapore, nhiều lần tiếp chuyện và làm thơ thù tạc cùng Cao Bá Quát nhân chuyến dương trình hiệu lực Cao Bá Quát đến vùng Hạ Châu.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Dư hốt ư mộng trung vãng thám Tuần Phủ, ám tưởng kinh trung cố nhân hoặc đương hữu niệm ngã giả, nhân ký Tuần Phủ kiêm trình Đôn Nhân Phạm tử kỳ 1 余忽於夢中往探循甫，暗想京中故人或當有念我者，因寄循甫兼呈敦仁范子其一 • Ngẫu nhiên nằm mơ đến thăm Tuần Phủ, nghĩ thầm có lẽ các bạn ở kinh cũng có người đang nhớ mình, nhân làm gửi Tuần Phủ và gửi ông Phạm Đôn Nhân kỳ 1

U cư sầu tuyệt cổ thành ôi,

Hốt tác Giang Nam nhất mộng lai.

Lãn ngã dĩ khai cao ngoạ kính,

Cố nhân ưng thướng Vọng Hương đài.

Khổ liên thanh nhãn sinh tương hứa,

Độc tín đan tâm tử vị hôi.

Hồi thủ Hải Vân phan bất đáo,

Phiêu phiêu thuỳ lệ hướng nam mai.

Tuần Phủ là tự của Nguyễn Văn Lý (1795-1868), hiệu Chí Hiên, Chí Đình, Đông Khê, còn có tự Chí Am, người làng Đông Tác, huyện Thọ Xương, nay thuộc ngoại thành Hà Nội, là bạn thân của tác giả. Ông đỗ cử nhân khoa Ất Dậu (1825), tiến sĩ khoa Nhâm Thìn (1832) đời Minh Mệnh. Ông từng giữ các chức Hàn lâm viện biên tu, Tri phủ Thuận An, Án sát Phú Yên, Đốc học Hưng Yên.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Dư hốt ư mộng trung vãng thám Tuần Phủ, ám tưởng kinh trung cố nhân hoặc đương hữu niệm ngã giả, nhân ký Tuần Phủ kiêm trình Đôn Nhân Phạm tử kỳ 2 余忽於夢中往探循甫，暗想京中故人或當有念我者，因寄循甫兼呈敦仁范子其二 • Ngẫu nhiên nằm mơ đến thăm Tuần Phủ, nghĩ thầm có lẽ các bạn ở kinh cũng có người đang nhớ mình, nhân làm gửi Tuần Phủ và gửi ông Phạm Đôn Nhân kỳ 2

Bình sinh bách sự bất do tâm,

Tráng chí tha đà thặng đáo kim.

Dĩ bất nhẫn văn Hoàng Điểu phú,

Khả năng độc ký Ngoạ Long ngâm.

Quan Tây cổ giốc liên thành động,

Đẩu Bắc tinh vân ngũ dạ trầm.

Phiêu bạc thử thân thành để dụng,

Nhất xuân tiều tuỵ bệnh niên xâm.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Dữ thi hữu Phan Long Trân du Côn Sơn nhân tác Côn Sơn hành vân 與詩友潘龍珍遊崑山因作崑山行云 • Nhân cùng bạn thơ Phan Long Trân chơi Côn Sơn làm bài ca Côn Sơn

Xuân thiên hà minh mông,

Xuân sơn liên vạn trùng.

Du tử vãn huề hồ,

Hào hứng lăng trường không.

Khách đạo Côn Sơn chi thượng thanh thả u,

Dữ tử tương tương phỏng cổ du.

Khoá cao độ hiểm nhiễu la kính,

Dao chỉ âm âm thương thụ đầu.

Giải y phân thủ tản bộ hành,

Tùng đào vị ngã trữ viễn tình.

Tam Thanh, Bát cảnh như truy tuỳ,

Đỗng Tân, Thái Bạch phân tống nghinh.

Ngưỡng diện cao thanh khiếu thái cổ,

Hàn tiêu táp táp phong linh linh.

Đê thanh phục ngâm “Tử phủ” chương,

Phiên nhiên phi phát đăng sơn quynh.

Sơn quynh thượng hữu Phạm vương đài,

Cổ tích thương thương ế lục đài.

Kiến thuyết Trần công cựu du thưởng,

Chí kim sơn khí y nhiên giai.

Thấu Ngọc kiều biên dã hoa tiểu,

Thanh Hư động lý văn đề điểu.

Ức Trai phú tại dữ thuỳ luận?

Thiên cổ cao danh phó tình hạo.

Duy hữu Trần triều thiền giả bất hoại thân,

Y y tuệ nhãn chiếu kim nhân.

Lãng truyền thế đế giai hoả trạch,

Cánh hữu hà nhân thám pháp luân?

Hành khách bất tri du tử ý,

Mạn hướng sơn tăng thuyết thiền lý.

Tôn tiền hữu tửu quân thả ẩm,

Vị quân nhất ca Hàn Sơn tử.

Cổ Phao thành hạ Lục Đầu tân,

Thỉnh quân bắc vọng khán tích nhân.

Bách chiến giang sơn thặng ngư đĩnh,

Vạn cổ anh hùng nhất tụ trần.

Chước chước quân mạc từ,

Nhân thế bi hoan bất đồng thì.

Kim nhân du thưởng hậu nhân bi,

Tức tâm liễu nghĩa chân như si.

Ngột toạ cùng thiền hề dĩ vi?

Chước chước quân mạc từ!

Sơn tiêu phục hữu cao tùng tam lưỡng chi,

Phan trắc diểu nhập hoang.

Minh vân thiên ngoại phi,

Chinh điểu tương dữ hoàn.

Lạc diệp phân phân nhi,

Du nhân quy bất quy?

Côn Sơn: núi thuộc xã Chi Ngại, huyện Chí Linh, Hải Hưng. Phan Long Trân chưa rõ là ai.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Dương phụ hành 洋婦行 • Bài hành về người thiếu phụ phương Tây

Dương phụ hành

Tây Dương thiếu phụ y như tuyết,

Độc bằng lang kiên toạ thanh nguyệt.

Khước vọng Nam thuyền đăng hoả minh,

Bả duệ nam nam hướng lang thuyết.

Nhất uyển đề hồ thủ lãn trì,

Dạ hàn vô ná hải phong xuy.

Phiên thân cánh thiến lang phù khởi,

Khởi thức Nam nhân hữu biệt ly!

Dịch nghĩa

Người thiếu phụ phương Tây áo như tuyết

Tựa vai chồng dưới bóng trăng thanh

Nhìn thuyền người Nam thấy đèn lửa sáng

Kéo áo chồng thì thầm nói

Tay cầm uể oải một chén sữa

Đêm lạnh à đây gió biển thổi

Nghiêng mình đòi chồng đỡ dậy

Biết chăng có người Nam đang chịu cảnh biệt ly.

Bài thơ này từng được sử dụng trong chương trình SGK Văn học 11 giai đoạn 1990-2006, nhưng đã được lược bỏ trong SGK Ngữ văn 11 từ 2007.

Nguồn: Hợp tuyển thơ văn Việt Nam (tập III), NXB Văn hoá, Hà Nội, 1963

Đại cảnh môn ngoại diểu vọng trình đồng du giả 大境門外眺望呈同遊者 • Nhìn vùng rộng lớn xa ngoài cổng, viết đưa bạn cùng đi chơi

Mục túc phong cao tang thuỷ trường,

Cùng biên cực mục cảnh bi thương.

Thiên bàn điêu ngạc thu phong kính,

Dã mục ngưu dương tái thảo hoang.

Sa mạc túng vô khai chiến phạt,

Vân sơn do tự khái thương tang.

Bất phiền tiện đạo Long Thành cổ,

Hội tứ kim hoàn xuất kiến chương.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đại hàn kỳ 1 大寒其一 • Tiết đại hàn kỳ 1

Tạc nhật tiểu hàn thử vị hưu,

Kim nhật đại hàn hàn sưu sưu.

Tài quá hàn hầu hậu phục kỷ nhật,

Truyền nhãn dĩ thị nhất niên chu.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đại hàn kỳ 2 大寒其二 • Tiết đại hàn kỳ 2

Bần gia chỉ phạ độc hàn thôi,

Phú gia khước ố thử phục hồi.

Nhân tình giao cạnh lưỡng vị quyết,

Na tri tân tuế ám trung lai.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đại nhân ký viễn – Phú đắc “Doanh doanh lâu thượng nữ” 代人寄遠－賦得盈盈樓上女 • Làm thay người gửi đi xa – Thể phú đắc lấy ý từ câu “Người đẹp ở trên lầu”

Đình cơ lâu thượng vọng,

Phu tế tại Liêu Dương.

Thiếp ý thoa lai vãng,

Quân tâm tự đoản trường.

Sầu biên hàn xúc chức,

Quy lý tú uyên ương.

Liễm đại hoàn thôi kính,

Khai liêm liêm khước hạ sàng.

Nguyệt tà không phục ảnh,

Mai sấu bất thành trang.

Đàn tác “Ly loan” khúc,

Nhân phong ký viễn phương.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đại vũ kỳ 1 大雨其一 • Mưa lớn kỳ 1

Đại vũ kỳ 1

Đại La thành ngoại vũ miên miên,

Tây Nhị giang đầu thuỷ tẩm thiên.

Cam trạch tổng phì thu tảo liệu,

Dư ba ưng cập tuế viên điền.

Xuất môn xứ xứ kham thừa đĩnh,

Bão tráp gia gia tự chướng xuyên.

Hữu ước cố hương nhân thả chí,

Chư quân bất cấp vị kim niên.

Dịch nghĩa

Bên ngoài thành Đại La mưa dai dẳng

Ở đầu sông Nhĩ phía tây nước liền trời

Đầm nước ngọt tràn đầy rong nghễ mùa thu

Sóng thừa quanh năm đầy ruộng vườn

Ra cửa nơi nơi phải đi thuyền

Ôm cái mai nhà nào cũng tựa như muốn ngăn nước sông lên

Có hẹn với quê nhà người hãy đến

Các ông chẳng cần gấp vội gì về năm nay

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đại vũ kỳ 2 大雨其二 • Mưa lớn kỳ 2

Tạc dạ sương nga u giáng cung,

Như hà chi lệ tản mạn không.

Phùng Di nộ phóng giao long đấu,

Khôn trục khuynh tễ thảo mộc cùng.

Dao tương vị thuỳ trung dã tử,

Ỷ lâu hà sự Thiếu Lăng ông.

Thỉnh tương hạ ấp thiên gia khí,

Giá tác vân gian vạn trượng hồng.

Dịch nghĩa

Đêm qua cô gái goá lặng lẽ trong cung cấm

Nước mắt như sông tràn tuôn khắp nẻo

Hà Bá nổi giận để cho loài giao long đánh nhau

Trục đất nghiêng đẩy cỏ cây đến tận cùng

Người trong cánh đồng hoang kia vì ai khua mái chèo

Ông lão Thiếu Lăng việc gì mà đứng tựa lầu

Xin đem khí lực của nghìn nhà nơi thôn ấp

Bắc làm cây cầu vồng muôn trượng giữa khoảng mây trời

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đào hoa nguyên lý nhân gia 桃花源裏人家 • Nhà dân ở chốn Đào Nguyên

Vị kinh Tần hoả nhật,

Hà địa bất Đào Nguyên?

Thế lộ tài tao võng,

Tiên gia cộng kết thôn.

Đường tiền nhưng nguyệt đáo,

Động khẩu để vân đồn.

Tái phỏng tri vô lộ,

Thôi tà bất đáo môn.

Độ niên vong Tấn Nguỵ,

Khoản khách hữu kê đồn.

Tử lãng tha hương diễm,

Hồng trần cách lộ huyên.

Y quan toàn vị cải,

Thư quyển định do tồn.

Nhất uỷ hoa khai lạc,

Thành hề tổng bất ngôn.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đạo phùng ngã phu 道逢餓夫 • Trên đường gặp người đói

Củ củ thuỳ gia tử,

Y phá lạp bất hoàn.

Thúc tòng nam phương lai,

Hướng ngã tiền đầu thán.

Vấn tử hà sở ưu?

Tự vân: “Trường gian nan.

Gia bần nghệ y bốc,

Ngã lai tẩu Trường An.

Trường An vô bệnh nhân,

Quần y như khâu sơn.

Linh đinh vọng quy lộ,

Cực mục vân man man.

Nhị nhật điển không khiếp,

Tam nhật xuyết ung xan.

Phùng nhân đãn ngộ hỉ,

Dục ngôn thanh lũ can.”

“Y! Tử thả hưu lệ,

Nhất quỹ dữ tử hoan.

Du du nghịch lữ trung,

Bách niên thuỳ tự khoan.

Mạn dã mạc sậu yến,

Bạo doanh phi tráng nhan.”

Dịch nghĩa

Lủi thủi ai đi kia

Áo rách nón không nguyên vẹn

Chợt từ phía nam lại

Ðến trước mặt ta than thở

Hỏi ông có gì lo buồn

Nói rằng gặp khó khăn hoài

Nhà nghèo làm nghề thuốc, nghề bói quẻ

Tôi tìm đến kinh đô

Ở kinh đô không có người bệnh

Thầy thuốc mọc nhiều như gò đống

Cô đơn không nơi nương tựa, ngóng đường về

Nhìn mút mắt xa thăm thẳm mây mênh mang

Ngày thứ hai đem cầm cái tráp rỗng

Ngày thứ ba nhịn ăn bữa sáng bữa trưa

Gặp người chỉ mừng hụt

Muốn nói thêm nhưng nghẹn lời

Thôi, ông đừng khóc nữa

Một bữa ăn đây, cùng ông vui

Ðời người như quán trọ

Trăm năm mấy ai được ung dung

Hãy thong thả, đừng vội nuốt

(Ðang đói) ăn nhanh đầy bụng không tốt đâu.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đáp Trần Ngộ Hiên 答陳悟軒 • Đáp lời Trần Ngộ Hiên

Sạ kiến nan vi ngữ,

Dao ưng thứ ngã ngu.

Bất tài diệc ma chiết,

Đa bệnh cánh trì khu.

Hải viễn giang quy cấp,

Thiên hàn nguyệt xuất cô.

Cử bôi thời tự vấn,

Quyện mã thượng trường đồ.

Trần Ngộ Hiên tức Trần Dĩnh Tú, người làng Diên An, huyện Kim Động, tỉnh Hưng Yên, đỗ cử nhân năm Ất Dậu (1825), làm quan đến Kinh Triệu doãn tức phủ doãn Thừa Thiên, phó đoàn trưởng phái đoàn đi Giang Lưu Ba.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đắc bổ hàn lâm sung biên tập vận học hỉ nhi thành phú 得補翰林充編輯韻學喜而成賦 • Được bổ vào viện hàn lâm sung chức biên tập học tỏ vẻ vui mừng làm

Tạm biệt hoàn lai thử,

Cư nhiên nhất mệnh vinh.

Thư truyền thiên lộc phú,

Quan tưởng ngọc đường thanh.

Đắc lộ chiêm hào tuấn,

Vô tài đáp thánh minh.

Lương tiêu thu nguyệt hảo,

Đãi lậu viện trung hành.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đắc gia thư, thị nhật tác 得家書是日作 • Viết hôm tiếp được thư nhà

Nhân sinh phi thảo mộc,

Ai lạc hệ tri thức.

Thuỳ vô thân gia luỵ,

Phủ ngưỡng lệ triêm ức.

Dư sinh phù danh ngộ,

Thập niên trệ văn mặc.

Gian nan nhất đệ hậu,

Tiều tuỵ vô nhan sắc.

Thị hành lý vận lai,

Tuần tỉnh mị bất khắc.

Kinh phong hốt hà tòng?

Phi điểu tập kỳ dực.

Minh thế vô khí tài,

Sơ chuyết tự chiêu thắc.

Bổ quá niệm my thâm,

Há duy đãn thuỳ mặc.

Khách tự cố hương lai,

Kiến ngã phục thán tức.

Đạo quân hữu hận sự,

A tỷ dĩ quyên vực.

Cức thủ khải giam thư,

Tinh thần loạn hoàng hoặc.

Ô hô cốt nhục tình,

Viễn khách huống my trắc.

Ngã hành vị sổ nguyệt,

Sự biến lũ bất trắc.

Lai nhật thả do đa,

Thuỳ năng liễu thông tắc.

Du du thiên địa tâm,

Thương cảm hà thì cực?

Nhật mộ độc trầm ngâm,

Tam vãng vọng thành bắc.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đắc Hà thành cố nhân thư thoại cập gia tình kiêm vấn cận tác 得河城故人書話及家情兼問近作 • Nhận thư bạn cũ ở Hà thành kể chuyện nhà và hỏi trước tác mới

Vấn tấn, Chương Sơn cựu ẩn thôn,

Cao đường vô dạng lưỡng nhi tồn.

Lục niên sinh tử phù trầm địa,

Nhất chỉ giao du cảm khái ngôn.

Kim cổ sự đa tu thức định,

Văn chương đạo tiểu lại cùng tôn.

Diệc tri hệ vật phi trường sách,

Đầu bạch quy lai dã bế môn.

Dịch nghĩa

Hỏi thăm Chương Sơn là nơi ở cũ

Bác mẹ bình yên, hai trẻ vẫn thường

Qua sáu năm ở nơi sống chết chìm nổi

Một mảnh giấy ghi lời cảm khái bạn bè

Việc kim cổ có nhiều, cần phải nhận định vững chắc

Văn chương là đạo nhỏ, nhưng cũng nhờ lúc cùng mà nâng cao

Vẫn biết rằng buộc mình vào việc đời không phải là kế lâu dài

Vậy khi đầu bạc cũng sẽ trở về đấy đóng cửa lại

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đằng Châu ca giả Phú Nhi ký hữu sở dư, thư dĩ tặng chi 藤州歌者富兒覬有所予，書以贈之 • Đào hát ở Đằng Châu là Phú Nhi muốn xin thơ, viết tặng

Cổ nhân bất thức kim nhân hận,

Tài đáo thương ly thuyết tận tình.

Minh nhật dục từ Nam phố đạo,

Hà nhân cánh xướng Bắc cung thanh?

Hàn y cô quán phong sương thiểu,

Vụ hợp thâm thôn trúc thụ bình.

Tiếu sát Tầm Dương tuý tư mã,

Thanh sam hà sự lệ tung hoành?

Dịch nghĩa

Người đời xưa không biết mối hận của người đời nay

Vừa mới buồn vì chia phôi đã kể lể hết nông nỗi.

Ngày mai ta muốn từ biệt con đường phố Nam này

Biết ai sẽ lại hát cho ta nghe giọng Bắc nữa?

Trời rét, nương náu ở nơi quán cô quạnh, cũng tạm đỡ gió sương

Chiều tối, mây mù bao phủ xóm xa xa, cây cối đều im ắng cả

Đáng cười chết cả ông Tư Mã say ở bến Tầm Dương

Việc gì phải khóc đến nỗi nước mắt ướt đẫm áo xanh?

Trong “Cao Bá Quát – Danh nhân truyện ký” của Trúc Khê có tên là “Đề đào nương xá” (Đề nhà ả đào), còn trong “Thơ văn Cao Bá Quát” của NXB Văn học thì có tên như ở đây.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đăng Hải Vân quan 登海雲關 • Lên ải Hải Vân

Thập cấp hành nan tận,

Bằng cao vọng dục mê.

Địa phân kinh dã tiểu,

Thiên nhập quảng sơn đê.

Khám hải phàm như diệp,

Môn quan lộ tự thê.

Hỉ khán thâm thụ ngoại,

Bạch xứ thị thanh khê.

Dịch nghĩa

Lần theo từng bậc leo mà lên mãi không hết

Từ trên cao nhìn ra xa chỉ thấy lờ mờ

Đất chi kinh thành đồng nội (đất như) nhỏ lại

Trời hoà vào cùng núi rộng (trời như) thấp xuống

Trông xuống biển: cánh buồm như chiếc lá

Lần theo cửa ải: đường đi tựa chiếc thang

Thích thú ngắm nhìn mé ngoài vùng cây rậm

Nơi có màu trắng kia chính là dòng suối trong

Hải Vân: Một dãy núi cao giáp biển, phân cách hai tỉnh Thừa Thiên và Quảng Nam. Ở đầu núi có cửa ải tên là Hải Vân quan.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đăng Hoành Sơn 登橫山 • Lên núi Hoành Sơn

Sơn ngại thanh sơn vạn lý trình,

Sơn biên dã thảo tống nhân hành.

Anh hùng mạc vãn thiên niên quốc,

Chinh chiến không tồn nhất luỹ danh.

Bắc lĩnh đoạn vân thu túc vũ,

Nam trang sơ hiểu đới tân tình,

Há sơn phản giác đăng sơn khổ,

Tự thán du du uỷ tục tình!

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đăng Khán Sơn hữu hoài 登看山有懷 • Lên núi Khán Sơn có cảm xúc

Nhật xuất yên thu sơn khí giai,

Du nhiên thừa hứng ngẫu đăng đài.

Tản Viên, Tam Đảo khuynh thiên hạ,

Nhị thuỷ, Tây hồ súc địa lai.

Thiên lý giao nguyên vân ngoại hiện,

Cửu trùng lâu các kính trung khai.

Tích niên cộng sự kim hà tại?

Tôn tửu bồi hồi đối tuyết mai.

Khán Sơn là một núi đất ở thành Thăng Long thời Lê, nơi vua Lê Thánh Tông (1460-1497) dựng khán đài để duyệt binh lính tập trận, về sau từ khán đài thành Khán Sơn.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đăng Long thành lãm thắng hữu cảm 登龍城覽勝有感 • Cảm xúc khi lên thành Thăng Long ngắm cảnh

Đệ nhất phồn hoa thử cựu kinh,

Nùng sơn, Nhị thuỷ tối cao thanh!

Thiên niên thành quách không kim cổ,

Thập lý nha phường lão tử sinh.

Hàn thực hầu gia yên sắc đạm,

Hương phong tửu điếm liễu hoa minh.

Bất kham phiếm đĩnh Tây hồ nguyệt,

Cố quốc tà dương dịch sổ thanh.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập (tập 1), NXB Văn học, 2004

Đặng ngự sử trạch phùng Diệp Di Xuân cộng túc 鄧御史宅逢葉怡春共宿 • Đến nhà quan ngự sử họ Đặng gặp Diệp Di Xuân cùng ở lại

Độc chước nan vi tuý,

Luận tâm khả vong quy.

Thì thanh tráng sĩ tiện,

Quan vãn cố giao hy.

Vũ dạ phùng nam cúc,

Giang thiên ẩn Thiếu Vi.

Thi tài thảng khu sách,

Bì niết trượng sương uy.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đằng tiên ca 藤鞭歌 • Bài ca về chiếc roi song

Cửu nguyệt vọng hậu thiên khí lương,

Bạch nhật ảm thảm thần vô quang.

Ky nhân bồng phát toạ đoạn sàng,

Bi phong táp táp xuy y thường.

Bộ đinh khiết lai thanh lang lang,

Hoán thủ túc xúc phó sảnh đường.

Phiên thân hà giới tuỳ nhạn hàng,

Tệ cân bất chỉnh tẩu thả mang.

Nhập môn ngục tốt hiệp lưỡng bàng,

Đô nhân hãi quan như đổ tường.

Đại quan liệt toạ hạ nhất lang,

Hô xuất ngục cụ la trí tương.

Cự đằng chi tiên trường thả trường,

Phu tử nhục ngạnh nhu như cương.

Ky nhân yển ngoạ hình thương hoàng,

Hồi đầu trắc cố như kinh dương.

Thủ thân cước trực lưỡng nhãn hoang,

Vũ hậu thấp độc chưng bàng quang.

Lương cửu vấn tấn khẩu bất trương,

Khổ đạo khuất khuất hào khung thương.

Quan thanh tích lịch tồi đài lương,

Điện quang thiểm thiểm giao phi tường.

Hân như song giao bác hoại đường,

Bãi như lãnh thuỷ quán cấp thang.

Lưỡng mộc trác lập thế quật cường,

Thân thanh thập nhị hồi tu lang.

Ô hô nhất chi xuân hải đường,

Tồi chiết bất biện Xương Châu hương.

Thử thì mộ thiên quýnh thương mang,

Đài giác vị ngã phi thanh sương.

Đằng tiên thuỳ thuỳ khí bất dương,

Củng lập nhiễu chỉ hồi nhu trường.

Đắc táng mệnh dã nhân chi thường,

My mục như nhân hà thích thương?

Quốc ân gia trạch vị thiểu thường,

Dũng phu na tử hàn mặc trường.

Ta tai đằng tiên!

Nhĩ bất kiến:

Đức Giang chi dương,

Nguyệt Hằng chi cương.

Thượng hữu bán tử chi tùng bách,

Đột ngột đống cửu nhi tương vọng.

Cẩu phất khí vu triết tượng,

Cố vô thủ hồ kê thê dữ dự chương.

Nhi hà tiễn phạt chi đương.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đằng Vương các tự 滕王閣序 • Bài tựa gác Đằng Vương

Tuyệt đại từ nhân hảo,

Tài hoa quán hữu Đường.

Tự văn kinh mạt toạ,

Các thế khống Nam Xương.

Tử phủ thần tiên quán,

Hồng Châu đế tử hương.

Giang hồ hàm khí tượng,

Ngưu Đẩu diệu quang mang.

Cực phố sinh thu thuỷ,

Hàn triều tống tịch dương.

Nhất thiên tài tử phú,

Bách xích đại giang vương (vọng).

Lộ bố khoa kê hịch,

Phong phàm trợ mã đương.

Ỷ lan phi độc bãi,

Khảng khái điếu Đằng Vương.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Đề Đức Khê Tử u cư thứ Nguyễn Tuần Phủ tiến sĩ vận 題德溪子幽居次阮循甫進士韻 • Đề nơi ở vắng của Đức Khê Tử hoạ vần tiến sĩ Nguyễn Tuần Phủ

Sơ hoàng lâm khúc kính,

Hồng diệp nhiễu u cư.

Tà nhật nhan thường trú,

Xuân phong dữ vị trừ.

Quế hoa hương thụ mính,

Tiêu diệp lục phiên thư.

Ngã dục huề Ma Cật,

Quân khán hoạ bất như.

Đức Khê Tử chưa rõ là ai. Nguyễn Tuần Phủ là tự của Nguyễn Văn Lý (1795-1868), hiệu Chí Hiên, Chí Đình, Đông Khê, còn có tự Chí Am, người làng Đông Tác, huyện Thọ Xương, nay thuộc ngoại thành Hà Nội, là bạn thân của tác giả. Ông đỗ cử nhân khoa Ất Dậu (1825), tiến sĩ khoa Nhâm Thìn (1832) đời Minh Mệnh. Ông từng giữ các chức Hàn lâm viện biên tu, Tri phủ Thuận An, Án sát Phú Yên, Đốc học Hưng Yên.

Nguồn: Cao Bá Quát toàn tập – tập 1, Trung tâm Nghiên cứu quốc học, NXB Văn học, 2004

Trên đây chúng tôi đã cập nhật cho các bạn phần nào trong kho tàng văn thơ của Cao Bá Quát, hy vọng các bạn sẽ thích bài viết trên của chúng. Mời các bạn đón xem phần 3 nhé! Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết!

Theo Thuvientho.com